De Griekse filosoof Anaximander dacht dat de aarde tonvormig was en de mensen op het bovenste platte vlak woonden. Hij tekende de allereerste kaart van de wereld die er uit ziet als een ronde platte knoop met een blauwe rand, de oceaan. Drie blauwe waterstromen delen de wereld op in drie bijna gelijke delen. De kaart lijkt op het hedendaagse logo van Mercedes Benz. In deze mappa mundi bracht Anaximander de werelddelen samen die in de zesde eeuw bc. bekend waren: Europa, Azië en Libya (een stuk van Afrika). Wie de geschiedenis van de cartografie bestudeert begrijpt hoe lastig het is om op louter ervaring een kaart van de wereld te tekenen.

Neem bijvoorbeeld de De Catalaanse Atlas, in acht delen, uit 1375. De kaart volgt de route van Marco Polo en heeft iets van een middeleeuws stripverhaal waar tussen de steden, kastelen en kris kras routelijnen een karavaan met kamelen rondloopt, twee naakte mannetjes naar parels duiken, een bediende met een karwats een olifant opjaagt en lege plekken gevuld zijn met tekst. Zijn boek Il Milione tracht wel exacte data over zijn reis te geven maar het blijft toch gokken voor de geograaf met aanduidingen als een dag reizen, een dag zeilen of twee dagen lopen. De atlas is een schitterende verbeelding van een onbekende wereld.

Catalan Atlas

De vorm van de aarde bleef lang onderwerp van wilde speculaties. Plat of rond of een ovaal met punten als een zeppelin. Wiskundigen braken zich het hoofd hoe een bolle vorm vertaald kon worden naar het platte papier. Al in de tweede eeuw vouwde Ptolomeus een stukje papyrus om een conische vorm heen, tekende daarop alles wat hij wist van de aarde en vouwde het vervolgens plat. Een kaart. Ook introduceerde hij de meridiaan, en lengte en breedte lijnen en introduceerde een register van plaatsnamen, met hun coördinaten.

Catalan Atlas

Hij besefte dat richting en afstand de kern van iedere kaart is.

Kunstenaars houden van kaarten, van hun systeem, de legenda en de puzzel van het weergeven. Zij maken meestal een variant van de 'echte' kaart om hun eigen waarheid toe te voegen. De surrealisten waren geschokt door de horror van de eerste wereldoorlog en Paul Éluard herschikte de wereld in een kaart waarin de 'pure' culturen van de wereld prominent aanwezig waren en sommige WO 1 landen nauwelijks of geen plek kregen.

Ook beeldend kunstenaar Annesas Appel is geobsedeerd door kaarten en systemen.

Net als de vroege kaartmakers tracht Appel iets te viualiseren waar we niets van begrijpen.

In View on the World Map 04 (Entities 2013) brengt Appel haar versie van de wereldkaart, in boekvorm. On line zocht ze een kaart van de wereld kwam ze uit op een wereldkaart van de Bosatlas waar Europa centraal staat. Dit is ons zo vertrouwd dat we ons amper realiseren dat het een keuze is, je zou ook een kaart kunnen nemen met Jeruzalem als uitgangspunt, zoals de gelovigen deden. Of Rusland. Annesas Appel plaatst zich in de Westerse traditie waarin ieder mens zichzelf als middelpunt ziet.

Volgens de Bosatlas zijn er 232 landen. Als eerste isoleert Annesas Appel ieder land uit het grote geheel en vervolgens tekent ze heel precies de provincies van dat land.

Daarna zet ze alle provincies achter elkaar op alfabetische volgorde van de landen waar de provincies bij horen, maar de landen zelf laat ze weg. De provincies van Afghanistan, Albanië, Algerije Amerikaanse Maagdeneilanden, Andorra enz. volgen elkaar op in een lange sliert, pagina na pagina. Ieder land heeft een kleur groen gekregen. De atlas van Appel is geen bonte fantasie maar een nieuwe versie van de wetenschappelijk Bosatlas. Alles wordt op schaal getekend, het moet kloppen. Het deelgebied Jakoetie van Rusland is onnoemelijk groot en hoe onhandig ook, deze provincie geeft de maat aan voor de rest van de wereld.

Nederland kent 12 provincies en je denkt te weten hoe een provincie eruit ziet maar los gepeuterd uit het geheel zijn het prutserige abstracte stukjes, als diertjes, of stukjes mos. Amerika kent hoekige provincies alsof ze met een liniaal zijn getrokken en in de Legenda is te lezen dat Cook Islands te klein is om nog te zien.

Wat zou het mooi zijn om, net als Ptolomeus, een namenregister toe te voegen, als een lang en verleidelijk gedicht van exotische namen Badakhshan, Badghis, Baghlan, Balkh, Manyan, Daykundi, Farah, Frayab enz.

Zie ook: http://www.annesas.nl/

Vanuit Amsterdam fiets ik vaak via de Bijlmer naar de polder de ronde Hoep, gewoon om het plezier van het fietsen.

In het stukje dat deze twee gebieden met elkaar verbindt zie ik in de verte een groot leeg parkeerterrein waar op een strookje aan de zijkant drie gestapelde aluminium bakken op pootjes staan, een soort barbecue met verdiepingen. Ernaast staat een auto geparkeerd en een man en een vrouw maken een kopje thee naast de auto. Ik vraag hen wat ze aan het doen zijn. Duiven. Ze hebben de postduiven met de auto vanuit Zaandam hier naar toe gebracht. Ze oefenen de dieren voor wedstrijden op zowel de korte als de lange afstand. Nu zijn ze net aangekomen en moeten de duiven eerst tot rust komen, anders werkt hun oriëntatie niet.

De drie bakjes bevatten ongeveer 57 duiven. Straks worden ze losgelaten en moeten ze de weg naar huis terug vinden. Hun oriëntatie volgt het magnetisch veld. 'Door storingen in elektromagnetisch veld raken meer duiven de weg kwijt dan vroeger', vertelt de postduiven hobbyist. 'De magnetische velden worden verstoort door de mobiele telefoons, door alles wat nu door de lucht wordt verstuurd.' 'Raakt de lucht vol?'

'Als je goed kijkt zie je bijvoorbeeld op de Dam duiven met een ring om hun poot. dat zijn verdwaalde postduiven. Laatst belde een man me op vanuit Krommenie, of ik mijn duif daar wilde ophalen. Duiven vliegen in groepjes, eerst in een cirkel om de plek heen waar ze zijn losgelaten, steeds harder en al snel zijn ze uit het zicht verdwenen. Maar ze verdwalen nu nogal eens.'

'Het is een hele mooie hobby', zegt de man dan opgewekt. 'Het is zo gerust werkend.' en lacht zijn perfecte witte tanden bloot. Hij praat met nogal wat spuug dat ver reikt, ach dat zal door zijn kunstgebit komen.

Dan laten ze de duiven los en ik zie ze cirkelen en wegvliegen, het is even mooi als een zwerm spreeuwen.

De studium generale dag over goed en kwaad werd afgesloten met een ritueel door Winti priesteres Nana (Marian Markelo). Ik spreek haar een paar weken later om meer te weten te komen over Winti.

Winti, wat is het precies?

Het is een manier van leven waarbij het gaat om de balans tussen jezelf, de natuur, de andere mensen om je heen, je voorouders en je geestelijke begeleiders. Op alle momenten van je leven kun je iets uit winti halen dat ondersteuning biedt.

Niet als je het vergelijkt met theorieën van het westen, er is geen leider, er zijn geen geschriften, het is niet geïnstitutionaliseerd. Als je er van uitgaat dat het bij religie gaat om verbinden dan zou je het een religie kunnen noemen. Het woord religie kent vele invullingen.

Winti, waar vindt je het?

Winti is ontstaan in Suriname, zo is er de Santeria in Cuba en Condomble in Brazilië. De elementen bestaan uit de natuur, de levende mensen en de mensen die aan de andere kant van het leven staan (in winti zijn zij er echt). De natuur staat centraal, het gaat om alles wat daarin leeft maar dus ook om de mensen die hun fysieke lichaam niet meer hebben. De westerse wereld baseert zijn doen en laten op de wetenschap, die uitgaat van meetbare feiten en oorzaak en gevolg. Wetenschappers hebben ons doen geloven dat iets enkel bestaat als je het kunt meten. Zo zijn hele gebieden uit ons zicht verdwenen.

In de westerse wereld leeft iedereen in de stad. De natuur bestaat als een park, of een aangelegd bos. Mensen zijn van de natuur verwijderd, van zichzelf vervreemd. Ze richten zich op allerlei dingen om zich heen, maar niet op de natuur.

Winti is een harmoniemodel, het maakt tegenstellingen ongedaan: een belangrijk onderdeel is dat de mens die hier is ook met mensen aan de andere kant moet communiceren

Wat betekent de natuur in winti?

Vanuit winti zijn wij de topwezens van de natuur, als we bij onszelf beginnen, geven we aan anderen, bewust of onbewust een goed voorbeeld over hoe je met de natuur om kan gaan. Zorgvuldig met de natuur om gaan begint met kleine dingen: Niet zomaar vuil neerleggen, niet spugen op moeder aarde, je erf schoonhouden, zelf schoon zijn. Anders is het voor de goden van de aarde niet aantrekkelijk om naar je toe te komen, ze komen niet naar een vieze plek. De mensen zijn te veel bezig met uiterlijke dingen, ze denken dat de natuur van hen is, dat materie van hen is. Maar we leven hier tijdelijk.

Hoe is winti in Suriname ontstaan?

Winti is echt Surinaams, het vindt zijn oorsprong in de slaventijd. In Suriname werden mensen van verschillende afkomst met elkaar gemixt, en het is Suriname gelukt om van al die Afrikaanse bouwstenen een geheel te maken: winti. Tot 1979 was het strafbaar gesteld door de Nederlanders en daardoor is veel is verloren gegaan.

Waardoor ben jij je met winti gaan bezighouden?

Ik ben niet opgevoed in winti, mijn moeder was bij de evangelische broederschap, mijn grootvader was zelfs predikant in de slavernijtijd. Winti was eigenlijk altijd aanwezig: als dertienjarige moest ik het kippenhok schoonmaken, ik ging er rustig zitten en opeens klonk een stem in me: 'je weet eigenlijk alles al, je bent nog een beetje klein, maar we gaan zorgen dat je alles weet. De bovennatuur is in jou.'

Ik liep toen naar binnen en zei tegen mijn moeder: ik ga vanaf nu niet meer naar de kerk. Dat was geen probleem. Mijn vader en moeder steunden hun kinderen om te doen wat je wil doen en waar je goed in bent. Ze accepteerden onze eigenheid.

Op een dag stuurde mijn moeder me naar de markt om vis te kopen. Ik droeg mooie kleren, die kwamen uit Amerika en mocht ik dan uitzoeken. Een beetje pronkziek ben ik wel. Een man maakte me een compliment, 'O klein meisje, wat zie je er mooi uit.' 'Ja het gaat je niet aan.' antwoorde ik . Ik accepteerde het complimentje niet. Hij bleef het maar herhalen. Ik vond het irritant. Ik had een fiets met een klein tasje voorop en voor ik terug ging fietsen verzamelde ik stenen zodat ik die naar hem kon gooien als hij me weer lastig zou vallen.

Op de terugweg was die man er weer maar toen ik een steen naar hem wilde gooien stond de man opeens in het bos aan de overkant van de rivier. Dit is niet goed! Ik schrok en fietste heel hard naar huis waar mijn moeder me voor brutaal en onbeleefd uitmaakte: je moet geen stenen naar oudere mannen gooien maar dank je wel zeggen als je een complimentje krijgt.

Later ging ik als verpleegkundige naar de binnenlanden. Drie dagen voorvertrek sliep ik en had de volgende ervaring - geen droom- maar meer een waarneming. In mijn slaap kwam er een man naar me toe, een mooie man van brons, die man zei me: je gaat naar Stoelenmanseiland en ik laat je kennis maken met alle mensen die je moet leren kennen. Overal waar we aan land gingen stonden mensen stonden klaar, de man zei: dit is ze, dit is ze.

In een groot open veld stonden mannen en vrouwen om een grote ijzeren pan heen, en brachten hem aan de kook. De man: 'ik ga mijn hand er in doen en jij moet dat ook doen.' Ik deed mijn hand in die pan. In mijn slaap heeft die man bezit van mij genomen. Ik keek naar die man, naar zijn glimlach, het was de man in het bos. Door die 'droom' was ik in trance geraakt en heb zo hard gegild dat de buurvrouw kwam, die forceerde de deur en zij begreep wat er gebeurde: winti, zij herkende het.

Toen ik bij kwam zag ik dat zij allemaal dingen om me heen gezet, pimba, witte klei, jenever, een kalebas. Ze heeft gezegd: 'meisje je moet iets doen, je hebt winti, je moet het je moeder vertellen.'

Wie is die man?

Deze winti is een oorlogsgod, een stoere mannelijke god. Ik ben ook nergens bang voor. Als kind was ik door deze eigenschappen heel brutaal en eigenzinnig. Daaruit blijkt al dat je eigenlijk niet je eigen weg kiest, het zat altijd al in me, het is het lot. Je krijgt vaardigheden en inzichten om wat er voor je geschreven staat te doen, je bestemming te bereiken en de winti's komen op je weg om je daarmee te helpen. Zo kun je het lot, of je bestemming bereiken, met behulp van Winti's en de Jorka's de geesten van de voorouders.

Mijn leider is een kromanti winti, ik hou van hem, hij is mooi, een gebeeldhouwde bronzen man, en sterk. Ik ben me bewust van zijn krachten.Dat maakt dat ik als vrouw ook heel mannelijk ben.

Maar een oorlogsgod klinkt afschrikwekkend, draagt hij wel bij aan het goede van de wereld?

Mijn winti is een kromanti, een oorlogsgod, een dondergod met kennis van kruiden en rituelen. Dat lijkt misschien negatief maar is het niet, in de slaventijd was de orde van de kromanti's nodig, het waren onverschrokken en heldhaftige geesten. Waar strijd moet zijn, daar komt hij. Het gebied van de kromanti is de actie, het doen het opruimen.

Wanneer ik in nood ben, dan zal hij het van me overnemen. In de Bijlmer werd ik eens door twee mannen aangevallen, de winti heeft het van me over genomen.

Ik noem hem oorlogsgod vanwege deze eigenschappen. Het is een kracht van mij die via de tot slaaf gemaakte voorouders is gekomen.

En via de Kromanti ben je wintipriesteres geworden, hoe is dat verlopen?

In binnenlanden van Suriname hebben we rituelen gedaan, ik ben goed geïnitieerd en heb gebruiksvoorwerpen gekregen. Ik weet hoe ik er mee om moet gaan. Als initiatie trouw je met je winti, ik krijg de energie van binnenuit, ook om anderen te helpen. Als er iets gebeurt in mijn leven los ik de dingen op mijn manier op, met een glas water, een kaars, een foto, een glas met sterke alcohol en de eigen rituelen.

het glas water bevat geheime krachten en ondersteunt de winti, de kaars geeft de ziel licht mee.

Hoe zie jij ,vanuit het gedachtengoed van Winti, de functie van de kunstenaar?

In de westerse samenleving is het spirituele aspect van het leven een beetje verloren geraakt. De nadruk op materiele zaken heeft welvaart gebracht maar er is sprake van een onbalans. Het immateriële aspect is wezenlijk onderdeel van de samenleving. Naar mijn idee is de taak van de kunstenaar om dit immateriële of spirituele aspect terug te brengen naar de samenleving, om de samenleving weer in balans brengen, dit is wat het moment van nu vraagt.

Een ieder die wil trouwen met een lief afkomstig uit een ander land moet naar de IND om de vergunningen te regelen. De Immigratie en Naturalisatie Dienst geeft al of niet verblijf papieren af en doet dit in de praktijk nooit met gulle hand of een warm welkom. Nu blijkt er op sommige afdelingen een traditie te bestaan om in dit soort gevallen te vragen om een bewijs van liefde. ???? Ja, een bewijs van liefde. Wat stuur je in zo’n geval aan de ambtenaar op, de rozen zijn al verwelkt en in de prullenbak beland, de intieme gesprekken door de telefoon zijn niet vastgelegd, misschien heb je wat smsjes bewaard. En wat zal die ambtenaar accepteren als een bewijs van liefde? Misschien vind hij die mooie foto die je van je geliefde maakte wel juist GEEN bewijs van liefde. Het bewijs van liefde heeft verder geen enkele status, het mag niet worden gebruikt als bewijs voor gebrek aan liefde. Toch wordt het gevraagd.

Andy Warhol, 5 Deaths

Zo toonde het NOS-journaal ooit beelden van een man die met een tractor de woonkamer van zijn ex-geliefde was binnen gedenderd. ‘Ik hou van haar!’ Zo verklaarde de man aan heel Nederland. En zij had hem verlaten. En hij hield van haar.

In de documentaire De 10^e kamer (La 10ième Chambre, 2004) van Raymond Depardon duikt een soortgelijke redenering op.

Ene Karim Toulbia moet voor de rechter verschijnen omdat zijn ex-vrouw aangifte heeft gedaan. Na zeven jaar van mishandeling is het haar gelukt om aan hem te ontsnappen en een nieuw eigen leven op te bouwen. Maar de man accepteert het niet en blijft haar stalken, hij bedreigt haar en zelfs de baas bij wie ze werkt. Een verschrikkelijk maar bekend verhaal.. Dan begint zijn advocaat het pleidooi; het is altijd weer lastig, privé zaken!, (..) (..) (..)

Ryan Trecartin

Karim heeft vandaag een stap gezet, geen gigantische stap. WIJ zijn nooit trots op zoiets. (Wij mannen, bedoelt de advocaat! ) Ik heb zelf ook wel eens minder correct gehandeld. (Minder correct?? ) Mannen zijn op dit gebied dommer dan vrouwen’.

Wu Junyong, End of the World

En zo gaat deze advocaat verder over de enige verzachtende omstandigheid die hij kan bedenken. Mijn cliënt is een man. En jawel, een stukje later in zijn betoog komt het: ‘Wat liefde was, verandert in iets afschuwelijks als haat. Lagen haat en liefde maar niet zo dicht bij elkaar’, verzucht hij. Geliefde gekliefde. Het idee van de aloude crime passionel herleeft in dit betoog, het is moord maar wel uit liefde.

Hoe overtuig je je lief in godsnaam van je liefde? In het begin is het nog simpel, bloemen, briefje, smsjes doen hun werk, het gaat vanzelf, de stroom blijft in beweging. Maar na dat bijna onvermijdelijke moment dat de vlinderstroom stokt,dan wordt het moeilijk. Het moment dat de hele liefdeskwestie zich opeens andersom laat lezen, als een deksel die uitdeukt , als spiegelschrift. Dan kun je wanhopig op haar stoep gaan liggen, je kaal scheren of wel 50 smsjes sturen maar alles zal zich tegen je keren. Ieder bewijs werkt tegen je en irriteert eerder dan dat het overtuigt. Je bent onmachtig want hoe keer je de blik van de ander weer in zijn verliefde vorm terug, nee dat lukt niet goed. Soms is het er weer, dan weer niet. Het blijft daarna altijd een beetje behelpen. Zullen we die foto waarop we allebei wat zuur lachen, maar wel samen zijn, dan maar aan die ambtenaar opsturen?

Scene from Godard's Le Mepris (Contempt)