239 Things

1000 Things is een subjectieve encyclopedie van inspirerende ideeën, dingen, personen en gebeurtenissen.

Lees de meest recente artikelen, of mail de om bij te dragen.

Studium Generale 1000things lectures, The Hague

239 Things

Minder is beter, less is more. Dit adagium heeft de kunst van de afgelopen eeuw stevig in de greep gehouden en nog altijd wordt het wegsnijden van de franje, het achterwege laten van de anekdote aanbevolen en geprezen door de meerderheid der kunstcritici en kunstdocenten.

Fred. Sandback

De kunst van het weglaten kent een lange voorgeschiedenis. Wonderlijk genoeg liggen de wortels van deze esthetische opvatting in de barok, tijdperk van het decorum, de overdaad, het exces en het ornament. Maar het was in dezelfde periode, de zeventiende eeuw, dat men brak met de traditie om de verhaallijn te volgen, om scène na scène als een stripverhaal te verbeelden. De barok koos voor het hoogtepunt, voor de apotheose waarin het hele verhaal werd vervat, voor het verstolde ultieme en vaak meest theatrale moment.

De kunst van het weglaten kreeg een opmerkelijk vervolg in 1793 in de persoon van de Frans schilder Jacques-Louis David. Diens ‘Dood van Marat’staat momenteel te boek als een wereldberoemd meesterwerk, een icoon van de Franse Revolutie, een waarachtig devotiebeeld, geïnspireerd op een gebeurtenis die Parijs op 13 juli 1793 in rep en roer bracht: de moord op de revolutionaire Jacobijnse voorman Marat door een jonge vrouw van vierentwintig, Charlotte Corday uit Normandië. Davids versie is eigenzinnig en eerder als religieus en geëngageerd dan als feitelijk en zakelijk te bestempelen.

Dood van Marat

Jacques-Louis David

Maar het meest bijzondere aan het werk is dat de moord zelf en de dader buiten beeld zijn gelaten. De Marat van David is stervende. Zijn hoofd rust al op zijn rechterschouder, zijn rechterarm bungelt over de badkuip, zijn linkerhand beroert nog net de aankondigingbrief van Corday. In een lichtbundel schuin van boven, als uit de hemel, glijdt Marat weg uit het leven, als een waardige held, een martelaar voor het Franse volk.

Briljant is de afhangende arm van Marat, waarvoor David zich heeft laten inspireren door De Graflegging van Caravaggio. Davids isolatie van het motief was een ware vondst. Geen schilder voor hem had een arm zo dramatisch in het licht gezet als hij.

De bijgevoegde foto is een eigen opname van de versie die in het Louvre hangt, het origineel hangt in Brussel

Emma Kunz was populair vanwege haar krachten als healer en visionair. Mensen kwamen naar haar toe voor genezing of voor vragen over hun toekomst. Als antwoord op de vragen maakte Kunz tekeningen. In langdurige sessies, die soms wel 24 uur konden duren, gebruikte ze haar kunstwerken als een kaart voor de toekomst, als navigatiesysteem op existentiële levensvragen of als diagnose voor haar patiënten.

Emma Kunz

Zonder een kunstopleiding gevolgd te hebben begon ze te tekenen toen ze al ver in de 40 was. Grote mandala’s in gedetailleerde lijnen, complexe patronen met kleuren, lijnen wisselen elkaar af. Tijdens het tekenen was ze in trance. Ze at en dronk niet en ze was alleen maar gefixeerd op de persoon in kwestie of op de vraag die ze in haar hoofd had. Met behulp van een pendel maakte ze coördinaten die begin- en eindpunten waren op haar grafiekpapier. Tussen deze punten trok ze vervolgens miljarden lijnen.

Door haar toewijding aan haar tekeningen kon zij toegang vinden tot dimensies buiten het bewustzijn van alledag. De exactheid van haar tekeningen doet denken aan weldoordachte wiskundige composities die buiten hun schoonheid geheime formules van de kosmos herbergen. Binnen deze abstracte patronen ontrafelde zich voor Kunz een onderdeel van de werkelijkheid dat normalerwijze alleen buiten onze dagelijkse waarneming plaatsvindt. Tijdens haar leven werd Kunz’ werk niet geaccepteerd door de reguliere kunstwereld.

Een definitie als kunst vond ze te beperkt. Haar geometrisch spel was namelijk meer dan alleen kunst. Ze begreep dat de kracht van het beeld een belangrijk gereedschap is om diepe transformatieprocessen in het menselijk bewustzijn in werking te stellen en dat je hiermee invloed kan uitoefenen op wat er in de wereld gebeurt. Toch lagen haar tekeningen verspreid in haar kleine huis en waren ze niet bedoeld om op te hangen aan muren in een tentoonstelling. ‘Mijn werk is voor de eenentwintigste eeuw,’ zei ze. En daarin had ze gelijk. Ondertussen heeft de kunstwereld Kunz in al haar controversie geaccepteerd.

Tegen de jaren zestig stopte Kunz met het maken van haar tekeningen. Ze had ze niet langer nodig. Haar verbinding met de kosmos was nu zo sterk, ze kon direct antwoord ontvangen op haar vragen. De grenzen tussen de aardse tegenstellingen waren voor haar opgeheven.

Melanie Bonajo