Het boek Folk Archive gemaakt door kunstenaars Jeremy Deller (1966) en Alan Kane (1961) is een feest om door te bladeren. Het plezier van het maken spat er van af. Het boek is de weerslag van een tentoonstelling over volkskunst, die de liefde van de kunstenaars voor dit fenomeen toont. Zeven jaar verzamelden ze van alles over 'Britse creativiteit'. Op de website van de BBC staat een drietal filmpjes waarin Jeremy Deller, een aantrekkelijke jonge man met lang haar, Turnerprize winnaar 2005, door de expositieruimte loopt en enthousiast vertelt: 'Er zijn tweehonderdvijftig kunstwerken op deze show, allemaal heel verschillend van aard.' Hij laat een tekening zien van een gevangene, enveloppen voor ziektebriefjes die dagelijks worden volgekrabbeld door een bewaker die in zijn vrije tijd ook tatoeëert, maar ook handbeschilderde eieren waarop heel realistische portretten van Clowns zijn geschilderd (clowns kennen de traditie om 'het masker' te willen bewaren).

Exhibition view, Palais de Tokyo, Paris, 2008.

Deller en Kane verzamelden naar eigen believen en plezier van alles over het brede onderwerp 'hedendaagse populaire kunst'. Ze maakten foto’s en video's of kregen die van anderen en vonden historisch materiaal over feesten die al eeuwen gevierd worden, zoals de Wereld gekke-bekken-trekken kampioenschappen' en een onderdeel van Egremont Crab Fair, een kermis in Cumbria die een week duurt en in 1387 plaatsvond, compleet met pijp rook wedstrijd, groente-show en appel-uitdeelparade. Ook verzamelden ze objecten die ze tentoonstelden, zoals fraai geborduurde onderbroeken die op sommige volksfeesten bij worstelwedstrijden gebruikt worden. Het laatste retrospectief over Britse volkskunst vond plaats in Whitechapel, dus een meer moderner perspectief was welkom.

Tom Harrington, Cumberland and Westmoreland Wrestling Champion, Egremont, Cumbria, 1999.

De tentoonstelling Folk Archive reisde een jaar lang langs musea. Gelukkig is er ook het prachtige boek dat bestaat uit een bonte verzameling kleuren foto's afgewisseld met teksten, posters en screenshots. Elke keer als je er in bladert valt je iets nieuws op: zo loopt er een reuze beer van stro door een dorpsstraat, een eeuwenoude gewoonte van Cambridgeshire waar op het dorpsplein voor deze 'beer' moest worden gedanst en hem honing werd gegeven. In Blackpoool kleden jonge meisjes zich als oude vrouwtjes op een feest uit een vergeten traditie. Het boek is onderverdeeld in verschillende categorieën, zoals performance (hier zien we de gekke-bekken-trekken kampioenschap) maar ook politiek, liefde en dood, dieren. Zo zien we bijvoorbeeld prachtig beschilderde borden en spandoeken door Ed Hall waarmee vakbondslieden rondliepen tijdens demonstraties.

Op de kaft begint het voorwoord. Deller en Kane vertellen daarin over hun werkwijze: ‘een persoonlijke selectie van beelden en verhalen die ons opwonden of amuseerden'. Ze zetten zich af tegen de term 'outsider art' 9in de kunstwereld waarin zij verkeren is die term nogal aanmatigend); deze kunstenaars verplaatsen hun keuze , hun archief van de ene context naar de andere, van de straat naar het museum. Deller en Kane leggen uit dat ze zochten naar humor, moderniteit, een uniek perspectief, verfrissende directheid en nog veel meer. 'We' betreden het pad tussen kunst en antropologie. Als artiesten ondernemen we een optimistische reis van persoonlijke ontdekkingen (meestal erg dicht bij huis0. Als antropologen hopen we iets te beschrijven en te bekijken dat de moeite meer dan waard is. Voor hen die geïnteresseerd zijn in een antropologische benadering, moeten we onze excuses aanbieden voor de veel te vaak misbruikte term 'archief' en een artistieke nonchalance ,et betrekking tot details. (de term archief wordt de laatste jaren te pas en te onpas gebruikt door kunstenaars, het is een mode term, soms duikt de term archief op voor een schamele verzameling. Archief klinkt blijkbaar interessant) aan allen die te maken hebben met volks- of streekgebonden culturele scenes, moeten we eveneens verontschuldigingen aanbieden voor de goedkope term 'volk' en het plunderen van hele werelden'.' Folk Archive is een verrassende reis door een onbekend Engeland.

Folk Archive, Contemporary Popular art from the UK by Jeremy Deller and Alan Kane (2005)

Pizza Rut, Blackpool, Lancashire.

Optocht van beesten

Tar Barrel Rolling, Ottery St Mary, Devon, 2004 © Jessica Mallock.

Speaker Stack, Notting Hill Carnival, London, 2003.

Het werk van Aurie Ramirez was te zien bij galerie Jack Hanley uit San Francisco tijdens de Arco kunstbeurs in Madrid.Zij blijkt haar tekeningen te maken binnen de context van Studio Creative Growth, 's werelds oudsteen grootste studio voor volwassen kunstenaars met een handicap. Ramirez is autistisch. de vragen aan Aurie zijn geïnterpreteerd door Jennifer O Neal, haar manager in de studio. We stuurden haar een paar vragen over volkskunst:

Wat betekent volkskunst voor jou? Welke relatie heeft jouw werk met Volkskunst?

Auries werk heeft verwantschap met volkskunst in die zin dat zij geen formele kunstopleiding heeft gevolgd, ze is autodidact, ze wordt gedreven door haar verlangen om te creëren.

Denk je dat volkskunst in deze wereld zonder grenzen een invloed kan hebben die uitstijgt boven zijn eigen culturele territorium en de context waarin het werd gemaakt?

Er is heel duidelijk invloed. Outsiderkunst wordt al langere tijd verzameld door kunstinstituten en particuliere verzamelaars, en het heeft generaties toonaangevende kunstenaars beïnvloed. het is mogelijk dat volkskunst zo'n wijdverspreide invloed heeft omdat het een onmiskenbaar 'verlichtende' invloed heeft. het sterke vermogen om te communiceren met de kijker, de stuwende kracht achter de totstandkoming en de onderwerpen die zeer persoonlijk, eerlijk een gebruiksgericht zijn, dragen bij aan de originaliteit die in staat is de geest van de kijker te verruimen.

Kun je de volkskunst beschrijven waar je mee opgroeide?

In haar werk ontdek je veel dingen uit haar jeugdjaren en haar ouderlijk huis; het gezamenlijke eten, de Amerikaanse Rockband Kiss, de televisieserie The Addams family en door Punk geïnspireerde kledingstijl.

Emma Kunz was populair vanwege haar krachten als healer en visionair. Mensen kwamen naar haar toe voor genezing of voor vragen over hun toekomst. Als antwoord op de vragen maakte Kunz tekeningen. In langdurige sessies, die soms wel 24 uur konden duren, gebruikte ze haar kunstwerken als een kaart voor de toekomst, als navigatiesysteem op existentiële levensvragen of als diagnose voor haar patiënten.

Emma Kunz

Zonder een kunstopleiding gevolgd te hebben begon ze te tekenen toen ze al ver in de 40 was. Grote mandala’s in gedetailleerde lijnen, complexe patronen met kleuren, lijnen wisselen elkaar af. Tijdens het tekenen was ze in trance. Ze at en dronk niet en ze was alleen maar gefixeerd op de persoon in kwestie of op de vraag die ze in haar hoofd had. Met behulp van een pendel maakte ze coördinaten die begin- en eindpunten waren op haar grafiekpapier. Tussen deze punten trok ze vervolgens miljarden lijnen.

Door haar toewijding aan haar tekeningen kon zij toegang vinden tot dimensies buiten het bewustzijn van alledag. De exactheid van haar tekeningen doet denken aan weldoordachte wiskundige composities die buiten hun schoonheid geheime formules van de kosmos herbergen. Binnen deze abstracte patronen ontrafelde zich voor Kunz een onderdeel van de werkelijkheid dat normalerwijze alleen buiten onze dagelijkse waarneming plaatsvindt. Tijdens haar leven werd Kunz’ werk niet geaccepteerd door de reguliere kunstwereld.

Een definitie als kunst vond ze te beperkt. Haar geometrisch spel was namelijk meer dan alleen kunst. Ze begreep dat de kracht van het beeld een belangrijk gereedschap is om diepe transformatieprocessen in het menselijk bewustzijn in werking te stellen en dat je hiermee invloed kan uitoefenen op wat er in de wereld gebeurt. Toch lagen haar tekeningen verspreid in haar kleine huis en waren ze niet bedoeld om op te hangen aan muren in een tentoonstelling. ‘Mijn werk is voor de eenentwintigste eeuw,’ zei ze. En daarin had ze gelijk. Ondertussen heeft de kunstwereld Kunz in al haar controversie geaccepteerd.

Tegen de jaren zestig stopte Kunz met het maken van haar tekeningen. Ze had ze niet langer nodig. Haar verbinding met de kosmos was nu zo sterk, ze kon direct antwoord ontvangen op haar vragen. De grenzen tussen de aardse tegenstellingen waren voor haar opgeheven.

Melanie Bonajo