Beste Theo,

Zal het leven me dan nooit fatsoenlijk behandelen? Ik word verscheurd door wanhoop! Mijn hoofd bonst! Mevrouw Sol Schwimmer heeft een aanklacht tegen me ingedeind imdat ik een brug bij haar heb gemaakt zoals mijn hart mij ingaf, en niet in haar belachelijke gebit te passen! Jazaker! Ik werk niet op bestelling, als een gewone ambachtsman! Ik had besloten dat haar brug felbewogen, reusachtig, moest zijn, met wilde explosieve tanden die naar alle kanten uitvlammen als vuur! En nu is ze boos dat hij niet in haar monst past! Wat is ze toch burgerlijk en dom. Ik zou haar wel willen slaan! Ik heb geprobeerd de burg in haar mond te wurmen, maar hij bleef naar buiten steken als een flonkerende kroonluchter. Niettemin vind ik hem schitterend. Ze beweert dat ze niet kan kauwen! Wat kan mij dat schelen! Theo, ik kan dit niet langer verdragen! Ik heb Cézanne gevraagd of hij de praktijk samen met mij wil doen, maar hij is oud en verzwakt en niet meer bij machte de instrumenten vast te houden. Ze moeten aan zijn polsen worden vastgebonden, maar dat gaat ten koste van de precisie. ALs hij eenmaal in een mond aan de gang is ruïneert hij meer tanden dan hij er redt. Wat moet ik doen?

Vincent

Beste Theo,

Ik heb van de week een paar röntgenfoto's gemaakt. Ik vond ze wel geslaagd. Toen Degas ze zag was hij nog kritisch. Hij zei dat de compositie niet deugde. Alle gaatjes zaten op een kluitje in de linkerbenedenhoek. Ik legde hem uit dat mevrouw Slotkins gebit er nu eenmaal zo uit ziet, maar daar wilde hij niet van horen! Hij zei dat hij de lijsten afschuwelijk vond en dat mahonie veel te zwaar was. Toen hij vertrokken was heb ik ze aan flarden gescheurd! Tot overmaat van ramp werk ik, toen ik probeerde mevrouw Wilma Zardis een wortelkanaalbehandeling te geven midden in het werk overvallen door moedeloosheid. Ik besefte plotseling dat ik helemaal geen wortelkanaalbehandelingen wil behandelen! Het bloed steeg me naar het hoofd en ik werd duizelig. Ik rende de behandelkamer uit, de frisse lucht in, waar ik kon ademhalen! Ik had een black-out, die verscheidene dagen duurde en werd wakker aan het strand. Toen ik terugkwam zat ze nog steeds in de stoel. Ik voltooide de behandeling plichtmatig, maar kon me er niet toe brengen het werk te signeren.

Vincent

Beste Theo,

Alwéér zit ik in geldnood. Ik ben me ervan bewust hoezeer ik je tot last ben, maar tot wie kan ik me anders wenden? Ik heb geld voor materiaal nodig! Ik werk nu bijna uitsluited met tandzijdel ik improviseer maar wat, en de resultaten zijn opwindend! Ik heb zelfs geen cent meer voor Novocaïne! Vandaag heb ik een kies getrokken en moest ik de patiënt verdoven door hem een paar bladzijden Dreiser voor te lezen.
Help me.

Vincent

Beste Theo,

Ik heb besloten samen met Gauguin te gaan praktizeren. Een uitstekend tandarts! Hij is gespecialiseerd in bruggen en mag me geloof ik nogal. Hij is gespecialiseerd in bruggen en mag me geloof ik nogal. Hij compimenteerde me met mijn behandeling van de heer Jay Greenglass. Misschien herinner je het je nog: ik vulde zijn zevende kies onder, was niet tevreden met de vulling en wilde hem weer verwijderen. Greenglass was daar echter niet toe te bewegen en ik daagde hem voor de rechter. Het was een kwestie van juridisch eigendom en op advies van mijn advocaat eiste ik heel slim de hele kies en nam ik uiteindelijk genoegen met de vulling. Welnu: iemand zag hem in een hoekje van de behandelkamer liggen en wil hem nu exposeren! Er wordt al gesproken over een overzichtstentoonstelling!

Vincent

Deze briefwisselingen zijn een selectie uit de tekst Als de Impressionisten tandartsen waren uit Woody Allen´s Ja, maar kan een stommmachine dat ook?
Nederlandse vertaling door Aris J. van Braam (1980).

Er zijn grosso modo drie manieren om iets nieuws te vinden:

1. Niet-serendipiteus

een gezochte vondst op een daarvoor uitzochte weg. Een schoolvoorbeeld is de vondst van de verwekker van de pest. Yersin, een leerling van Pasteur ging naar Zuid-Oost Azië om die verwekker op te sporen in de veronderstelling dat pest een infectie is. Hij wilde secties doen op mensen die in een ziekenhuis aan builenpest overleden waren. Dit werd hem geweigerd. Hij liet toen een strohut bouwen op het gazon van het ziekenhuis en met wat smeergeld kreeg hij daar een pestdode tot zijn beschikking. Hij 
zette zijn mes in een pestbuil, waar toen een 'puree' van pus uit 
kwam. Onder zijn microscoop ontwaarde hij daarin de verwekkers, die 
later naar hem genoemd zijn.

2. Pseudo-serendipiteus

een gezochte vondst op een daartoe niet gezochte weg. Een klassiek voorbeeld is het 'vulkaniseren' van rubber. Goodyear mengde latex met zwavel om het te verduurzamen: het was een 'waarom niet' proef. Hij verhitte het mengsel en bij het roeren kwam er wat op de hete kachel terecht, en dit verschroeide. Het oppervlak ervan bleek verbrand, daar ónder zat een laagje dat veranderd was, en daaronder was er niets veranderd. De verandering bleek neer te komen op wat nu vulkanisatie heet. De gelovige Goodyear dacht zelf dat God hem hier een handje geholpen had omdat hij zo zijn best deed.

3. Serendipiteus

een ongezochte vondst. Röntgenstralen. Zoals Dijksterhuis opmerkte is onbekend gebleven welk aspect van kathodestralen Röntgen onderzocht, toen hij ontdekte wat wij nu 'Röntgenstralen' noemen. Hij verduisterde zijn lab, omhulde wat nu een 'Röntgenbuis' heet met zwart karton, zette de buis onder stroom zag toen tot zijn grote verbazing in de buurt een fluorescerend scherm oplichten. Röntgen noemde deze wonderlijke stralen, die door het zwarte karton heengingen zelf 'X-stralen', omdat 'X' het wiskundige symbool voor het onbekende is (een geniale vondst uit de
Arabische algebra). De stralen waren onzichtbaar en gingen dwars door
heel wat materialen heen. Om zichzelf te overtuigen legde hij het 
resultaat vast op lichtgevoelige platen. Toen hem later werd gevraagd wat hij dacht toen hij ze ontdekte zei hij: "Ik dacht niet, ik experimenteerde!' Na de publicatie van zijn ontdekking bleken andere onderzoekers ook al waarnemingen gedaan te hebben die door Röntgenstralen waren veroorzaakt, maar zij hadden er geen nadere 
studie naar gedaan. Dit heet 'negatieve serendipiteit': een verrassende waarneming werd wel gedaan, maar niet of niet correct geduid. Net zoals gebeurde bij de ontdekking van Amerika: toen Columbus in de Nieuwe Wereld landde, dacht hij in India te zijn, daarom sprak hij van 'Indianen'. Het was Amerigo Vespucci, die de juiste interpretatie gaf!
Wat Röntgen deed was 'positieve serendipiteit': hij dééd niet alleen een verrassende waarneming (het in het donker onverwacht oplichten van een fluorescerend scherm in de buurt van een Crookes-buis in actie en omhuld met zwart karton), maar heeft die wonderlijke observatie ook voorbeeldig geduid.


In de praktijk zijn niet-serendipiteit, pseudo-serendipiteit en serendipiteit overigens niet altijd te geheel te onderscheiden.