Ik houd ervan om ’s nachts naar de wegwerkzaamheden te kijken, om getuige te zijn van zulke theatrale, ceremoniële bedrijvigheid (met hete teer, rook, neonpakken en het markeren van de strepen op de weg), die haar plaats heeft in het nachtelijke leven. Dit zijn de mensen die de stad uithouwen terwijl wij slapen.

Wie bezit de wegen van de stad, de aderen die ons van A naar B brengen? Het zijn niet deze mensen die onze begane grond uitstippelen en in vorm hameren. Is het überhaupt mogelijk om een route in een stad te bezitten? Voor mij zeker wel, in mijn hoofd, door middel van persoonlijke afsnijweggetjes en geheime dwaalroutes, weg van de stadspiste.

Ik heb de laatste tijd de wildgroei van merkkleuren ervaren, die commerciële bedrijven gebruiken om ons de erkenning van hun bestaan op te dringen – en slim genoeg vanaf de grond naar boven werken. Neem het blauw van Barclay’s, gegraveerd in de rijbanen van onze wegen – de snel bewegende betonnen rivier die de eindeloze hoeveelheden fietsen en Borris fietsen rond de stad faciliteert. Dit blauw gaat geleidelijk over van minuscule blauwe streepjes tot uitgestrekte, eindeloze zwembaden vol. Dergelijke kleuren zijn te vinden in pixels, creditcards, advertenties, iconen, tennisvelden etc... Kobaltblauw zal nooit meer hetzelfde zijn!

Ik vind dit ook interessant in termen van het faciliteren van de stroom mensen rond de stad, en de parallellen die kunnen worden getrokken naar de liquiditeit van geld, of de cashflow, van een onzichtbare markt.

Op mijn fietstochten door Londen heb ik beelden verzameld van kosmische ringen die onder bepaalde weeromstandigheden verschijnen. Ze zijn vluchtige, abstracte vormen die worden gevormd door olie op de grond. Deze psychedelische ringen zijn aanleiding geweest voor een onderzoek naar de privatisering van de begane grond. Deze ringen functioneren als waarschuwingstekens op de weg; een waarschuwing voor de ruimte en voor de privatisering van het grondoppervlak.

Bij het dwalen op mijn fiets heb ik nagedacht over de grond onder onze voeten. Waar begint de korst van de aarde? De coating die daar overheen ligt, de ruimte van het begaanbare oppervlak wordt toegeëigend op een andere manier, heb ik laatst gemerkt. Dit proces begint onze geest te verbinden met onze lichamen, en duwt ons door de ruimte van de stad. We beginnen te leven in een maatschappij waar alles dat ons lichaam omvaamt een of andere commerciële context heeft. Soms voelt het alsof we ons bevinden op een theaterset die bestaat uit componenten die we niet hebben kunnen kiezen: handel, vervuiling, industrialisering, beweging, lichamen, ruimte, tijd, markt, economie, onderhoud.

In ons volbestemde land komen verlaten, aan hun lot overgelaten plekken niet zoveel voor. We zijn immers een opruimerig volkje. Vaak krijgt een pand niet de kans om te verkrotten: er wordt gesloopt of herbestemd. Maar grote delen van Nederland hebben last van een teruglopende bevolking. Dit heeft tot gevolg dat de leefbaarheid in voornamelijk dorpen onder druk komt te staan omdat voorzieningen zoals een school, buurthuis of supermarkt verdwijnen.

Abandoned city Russian city

Leegloop heeft in Nederland nog niet vaak het extreme gevolg: totale leegstand van wijken en dorpen. Plaatsen zoals bijvoorbeeld Delfzijl en Heerlen hebben te maken met dit proces dat in hun geval wellicht nog omkeerbaar is. Voor veel dorpen en steden buiten Nederland is het echter te laat, zij zijn verlaten.

Ghosts towns Eurasia

Zoals veel architecten houden wij ervan om rond te struinen door bekende en onbekende steden en dorpen, op zoek naar inspirerende plekken. Niet zelden zijn dit plekken die zijn achtergelaten door mensen. Een ooit bewoonde maar verlaten plek is fascinerend. Je bevindt je op een plek waar niemand meer woont maar waar de aanwezigheid van bewoning nog voelbaar is en de belofte van wat nog kan komen de fantasie prikkelt. Je bevindt je tegelijkertijd zowel in het heden, het verleden, als in de toekomst.

Abandoned cities


De video-installatie Spelling Dystopia van Nina Fischer en Maroan El Sani was voor ons de aanleiding omverlaten plekken te gaan verzamelen. Spelling Dystopia vangt het gevoel van het in drie tijdszones tegelijkertijd zijn. Beelden van een verlaten, maar volledig volgebouwd eiland zijn vermengd met beelden uit het verleden en de toekomst in de vorm van virtuele beelden uit videogames: Hashima. Het fascinerende eiland dat verbazingwekkend genoeg werkelijk bestaat heeft sinds kort bekendheid gekregen als het hoofdkwartier van Raoul da Silva, de bad guy uit de James Bond film Skyfall.

abandoned settlements of Antarctica

De verlaten plekken die we verzamelen zijn vaak fotogeniek, maar de achterliggende verhalen zijn meestal alles behalve fraai. De verhalen bij de desolate plekken zijn soms intrigerender dan de aanblik van hun verlatenheid. De ene keer is er sprake van menselijk falen, dan weer is een ontembare natuurkracht de reden dat bewoners noodgedwongen afscheid nemen van huis en haard. Vaak is echter hebzucht en onverschilligheid de oorzaak. De mens kwam, zag, gebruikte en liet achter.

Chernobyl plant

Tussen de verlaten steden en gebieden die we in kaart brengen bevinden zich veel plekken waar de mens bodemschatten vond. Maar na het uitputten van de bron loopt de werkgelegenheid terug en trekken inwoners weg. Zoals in Kolmanskop in de immense Namib woestijn. Aan het begin van de vorige eeuw was hier sprake van een ware diamond rush. Volgens verhalen zochten gelukszoekers bij maanlicht naar de flonkerende stenen in het woestijnzand. De Duitsers bouwden op deze plek het dorp Kolmanskop, van alle gemakken voorzien: luxe middenin de woestijn. Maar de diamantenvondsten liepen terug, gelukszoekers zochten hun geluk elders en Kolmanskop werd verlaten. Wie het dorp nu bezoekt vind de villa’s terug, metershoog ondergestoven door het zand.

Is een verlaten, ooit bewoonde plek fascinerend; een verlaten nóóit bewoonde plek is wellicht nog fascinerender.

In China worden honderden nieuwe steden gebouwd om de migranten die van het platteland naar de stad trekken te kunnen huisvesten. Probleem is echter dat de huizen voor deze migranten doorgaans te duur zijn. Het is de middenklasse die de huizen en appartementen als investeringsobjecten koopt, maar ze vervolgens niet bewoont. Hier is alles nieuw: nieuwe wegen, gebouwen, een stadspark met daaraan een nagelnieuw museum. Verkeerslichten die van kleur verspringen terwijl er niemand aan het verkeer deelneemt.



Eén van de verlaten plekken die we publicatie tonen wordt gevormd door de Maunsell Forts. Deze locatie is verlaten vanwege de afwezigheid van oorlogsdreiging. Geen stad, geen dorp, maar een verzameling platforms waar tijdens de Tweede Wereldoorlog zoveel manschappen woonden dat het in zekere zin een dorp op zee was. Ze zijn nu, op één na verlaten en overgeleverd aan de elementen. Afbreken kost geld en bovendien vertegenwoordigen deze platforms een stuk geschiedenis.

Het is het verhaal van dat ene béwoonde platform dat wederom tot de verbeelding spreekt. Voormalig radiopiraat, de onlangs overleden Paddy Roy Bates, eigende zich samen met zijn vrouw een platform toe en riep het uit tot Prinsdom Sealand. Nu regeert zoon Prins Michael over dit kleinste, niet erkende Europese staatje dat maximaal 5 zielen telt, maar dat wel een eigen paspoort, postzegels en munt uitgeeft en zelfs een eigen voetbalteam bezit. Een fraai staaltje herbestemming.

Abandoned cities, Plymouth

Abandoned Cities is het resultaat van onze inventarisatie tot nu toe. We gaan door met het op de wereldkaart weergeven van de plekken die we tegenkomen en met het aanvullen van de informatie die we vinden over de plaatsen die we al gemarkeerd hebben. De volgende stap is het werkelijke onderzoek. Het categoriseren van de plekken het benoemen van overeenkomsten en verschillen, het duiden van kansen en bedreigingen. Het formuleren van randvoorwaarden voor een vitaal dorp en een vitale stad. Het aanwijzen van plekken waar het tij wellicht, al dan niet door stedenbouwkundige en architectonische ingrepen, gekeerd kan worden. Maar ook krimp en daarbij leegstand als serieus maar tegelijkertijd waardevol onderdeel te zien van de gebouwde omgeving.

San Zhi Abandoned cities

I am the Old World Flycatcher
and I am a looser
not a fashionable cosmopolite
just a conservative from the countryside
when I return from the warm south
there is nothing left to eat
except some leftovers of faded flowers and tough seeds
I am the Rose-ringed Parakeet
and I am a real winner
I escaped from your warm loft to go out for dinner
outside it is as warm as in amazonas
I don‘t eat nuts, I prefer the left overs from McDonalds
people say the city is no good for nature
but I don‘t agree, it‘s a matter of behaviour
if you earn your money with emissions on stock exchange
why shouldn‘t I be the winner of climate change?
The winner takes it all,

the looser standing small...