Het lijken relicten van een bijgeloof uit een ver verleden: de armen en benen, handen en voeten van was, hoog opgetrokken, bungelend aan het plafond van een kapel bij een Braziliaans ziekenhuis. Het zijn de gunstige tekenen, de stoffelijke bewijzen van een herstel, want alleen als een patiënt geneest moet deze zijn dank betonen, zijn gelofte inlossen bij de aangeroepen heilige en hem of haar een ex-voto (latijn: krachtens een gelofte) nalaten. Genezen door artsen en dankzij voorspraak van een heilige of Maria: een relatie die wij niet meer leggen, maar in Latijns Amerika en Zuid Europa nog heel gewoon is.
De ex-voto cultuur is even oud als divers. Het aanroepen van heiligen en goden voor gezondheid en vruchtbaarheid kent een eeuwenlange traditie. Zo zijn in de nabijheid van Etruskische tempels kuilen met wijgeschenken aangetroffen, met voeten, fallussen, borsten en ogen. In katholieke landen is deze traditie gehandhaafd, zij het dat het materiaal en de vormen van de ex-voto’s gevarieerder zijn geworden. De meest eenvoudige ex-voto’s zijn gemaakt van verzilverd latoenkoper, de meer kostbare van zilver. Het meest aantrekkelijk zijn de geschilderde varianten waarin een ziekte of een ongeval is weergegeven. Een man die van een dak valt, een ruiter die uit zijn zadel wordt gewipt, een vrouw die door een bliksem wordt getroffen. Met in de wolken (de hemel) Maria of een heilige door wie het uiteindelijk goed is gekomen.
Het zijn vooral deze schilderijtjes, voorbeelden soms van prachtige volkskunst, die de belangstelling voor het fenomeen ex-voto heeft aangewakkerd. Erik van Zuylen wijdde er een documentaire aan, De wonderschilders (2000), die de verhalen vertelt die achter de ex voto's schuilen. Het meest interessante naslagwerk is nog altijd Ex voto. Zeichen, Bild und Abbild im christlichen Votivbrauchtum van Lenz Kriss-Rettenbeck uit 1972.
In Nederland heeft het calvinisme, met zijn aversie tegen bijgeloof en volksgeloof, de bloei van de ex-voto cultuur parten gespeeld. De ex-voto in ons land is dan ook overwegend van bescheiden omvang, van (latoen-)zilver of was, en verbonden met een Maria- of heiligencultus. Het is vaak de cultus en niet de votiefgave die de aandacht op zich eist, zoals in Meerveldhoven bij Eindhoven, waar de ex-voto’s vastgebonden zijn aan de takken van een Maria-eik in de kerk.